Umowy śmieciowe a prawa pracownika

Umową śmieciową potocznie nazywa się każdą umowę o świadczenie pracy inną niż umowa o pracę na czas nieokreślony. W praktyce dotyczy to umów cywilnoprawnych, zawieranych przez pracodawców w celu ominięcia przepisów kodeksu pracy i zmniejszenia kosztów osobowych. Osoba zatrudniona na podstawie takiej umowy nie może dochodzić swoich praw przed sądem pracy.

Umowa zlecenie
Obecnie jest ona korzystniejsza dla pracownika niż kilka lat temu. Jeżeli pracownik ukończył 26 lat i praca na umowę zlecenie stanowi jego jedyne źródło utrzymania, istnieje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz emerytalno-rentowe. Pracownik może również zgłosić chęć opłacania ubezpieczenia chorobowego, co umożliwia otrzymywanie zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i rodzicielskiego. Pracownikowi przysługuje także ubezpieczenie tzw. wypadkowe na takich samych zasadach, jak zatrudnionemu na umowę o pracę. Umowa zlecenie może zawierać okres wypowiedzenia. Ponadto, jeżeli składki obliczane były od kwoty w wysokości płacy minimalnej (w 2016 roku – 1850 zł brutto) lub wyższej przez minimum 6 miesięcy, to po zarejestrowaniu się w urzędzie pracy bezrobotny może ubiegać się o zasiłek. Jednak w przypadku np. zwolnienia grupowego pracownikom zatrudnionym na umowę zlecenie nie przysługuje odprawa.

Umowa o dzieło
Jest to umowa zawarta w celu wykonania konkretnego zadania w oznaczonym czasie, np. z tłumaczem na przekład książki z języka obcego, z podaniem dokładnej kwoty wynagrodzenia (lub sposobu jego naliczenia, np. za liczbę znaków) brutto i terminu zapłaty. Wykonawca (pracownik) może wykonywać dzieło w dowolnym miejscu i w dowolnych godzinach, a zleceniodawca (pracodawca) odprowadza od takiej umowy jedynie podatek dochodowy. Jeżeli taka umowa jest jedynym źródłem utrzymania, warto we własnym zakresie zadbać o ubezpieczenie zdrowotne i przyszłą emeryturę. Jedyną prawną możliwością jest podpisanie indywidualnej umowy z NFZ, natomiast w sprawie indywidualnych składek emerytalnych należy skontaktować się z właściwym dla miejsca zamieszkania oddziałem ZUS.